.svg)
Ang blockchain usa ka digital ledger nga nagtipig sa mga transaksyon nga nahitabo sa network sa Bitcoin. Ang usa ka ledger usa ka libro o koleksyon sa pinansyal nga data.
Ang notepad sa imong drawer diin imong girekord ang imong mga gasto kay usa ka ledger.
Ang Excel nga file sa imong kompyuter diin imong gitipigan ang imong mga tinigum kay usa ka ledger.
Bisan ang mga transaksyon nga imong gisulat sa usa ka napkin mahimong isipon nga usa ka ledger.
Busa, unsa man ang nakapahimo sa blockchain nga espesyal kaayo? Kini ang kamatuoran nga ang mga transaksyon gitipigan sa porma sa mga bloke ug gisiguro sa cryptography. Mahimo nimong susihon ang cryptography dinhi.
Mahimo nimong hunahunaon ang blockchain isip usa ka kadena nga nagbugkos sa tanan nga mga transaksyon sa usag usa. Ang blockchain kay dili mausab, desentralisado, giapod-apod, luwas, ug hingpit nga mapamatud-an.
Magsugod ta sa usa ka sayon nga ehemplo: Hunahunaa ang usa ka lamesa nga naa’y lima ka mga tawo nga tanan adunay ilang kaugalingon nga mga notebook. Nganlan nato silag Pedro, Darna, Julia, Jerome, ug Ryan. Estranghero sila sa usag usa, nga nagpasabot nga walay pagsalig taliwala kanila bisan unsa.
Gusto ni Pedro nga magpadala ug duha ka bitcoin kang Darna. Aron mahitabo kana, ang tanan nga lima ka mga tawo kinahanglan nga magkauyon nga ang transaksyon kay balido.
Usa ka lottery ang mahitabo diin ang usa ka random nga tawo ang gipili aron ma-verify ang transaksyon.
Alang niini nga ehemplo, atong hunahunaon nga si Julia ang gipili sa lottery.
Karon, kinahanglang i-verify ni Julia ang transaksyon ni Pedro aron tan-awon kon balido ba. Sa diha nga iyang buhaton, si Julia kinahanglan nga magpakita sa pruweba sa tanan nga naa sa lamesa nga iyang nahuman ang pag-verify.
Ang tanang laing upat ka tawo kinahanglang mouyon sa pruweba ni Julia. Kon makita nila nga nasayop si Julia, ang lotto mobalik ug mopili ug laing tawo para ani.
Apan kon mosugot silang tanan, silang lima kinahanglang irekord sa ilang notebook ang transaksyon ni Pedro ug ang pruweba ni Julia. Human niana, gipadala ang duha (2) ka bitcoin ni Pedro ug ang mga tawo sa lamesa mopadayon sa sunod nga transaksyon.
Ang Bitcoin pareha ra niini. Ang matag tiggamit adunay parehas nga kopya sa blockchain, nga mao ang notebook sa atong gihimong ehemplo. Sa kini nga notebook, ang tanan nga mga transaksyon sa network girekord ug kanunay nga gitandi sa tanan aron masiguro ang integridad sa network. Kini nga proseso mahitabo balik-balik sa matag adlaw, sa pagbantay sa Bitcoin network buhi ug luwas.
Ang pagbalhin sa kantidad sa kwarta sa Internet sa usa ka desentralisado nga paagi dili gyud posible sa kasaysayan sa katawhan hangtod nga niabot ang Bitcoin.
Siyempre, kini usa lang ka gipasimple nga bersyon kung giunsa ang pagbuhat sa blockchain sa Bitcoin. Busa atong tan-awon pag-ayo kung sa unsang paagi mahitabo gyud ang tanan, sugod sa lima ka tawo nga atong gihisgotan.
Ang buhat sa pag-validate sa mga transaksyon gitawag nga mining. Sa ehemplo sa ibabaw, sila si Pedro, Julia, Jerome, Darna, ug Ryan mao ang gitawag nato nga mga miners.
Ang Bitcoin miner usa ka kompyuter nga nagpadagan sa kliyente sa Bitcoin nga makatabang sa pag-verify ug pagrekord sa mga transaksyon nga nahitabo sa blockchain. Hunahunaa ang mga miners isip mga "auditor" sa network - pagsiguro nga ang matag transaksyon balido sa dili pa kini magpadayon.
Ang usa ka miner mahimong magtumong sa mga kompyuter nga nagpadagan sa kliyente sa Bitcoin o sa mga tawo nga nagdumala niini.
Ang Bitcoin mining kay hingpit nga location agnostic, nga nagpasabut nga bisan kinsa sa bisan asa sa kalibutan mahimong makaapil ingon usa ka miner - ikaw, imong silingan, bisan ang tigbaligya sa sari-sari store sa gawas sa imong balay karon. Bisan kinsa nga adunay kompyuter mahimong miner. Ang Bitcoin abli para sa tanan.
Sa aktuwal nga network sa Bitcoin, adunay libu-libo nga mga Bitcoin miners nga nagkatag sa tibuuk kalibutan. Sa karong pagsulat, daghan pa sa mga miners ang nahimutang sa Estados Unidos, Russia, Germany, ug China.
Atong balikon ang atong miaging ehemplo ug idugang ang pipila ka mga detalye. Nakahinumdom pa ka ni Pedro? Gusto niya ipadala pag-usab kang Darna og duha ka bitcoin.
Step 1: Gipindot ni Pedro ang “send” gamit ang iyang Bitcoin wallet.
Step 2: Kung napamatud-an na kini sa network, ang impormasyon sa transaksyon ipadala ngadto sa pending nga transaction pool nga gitawag ug mempool.
Step 3: Ang mga miners sa tibuok kalibutan nag-validate niini nga mga transaksyon sa usa ka pace nga dagan sa proseso nga gitawag og hashing. Ang proseso sa pag-hash nga random sama sa usa ka lottery, apan atong sturyahan pa kana unya.
Step 4: Sa higayon nga ang mga miners mohatag ni Pedro ug ang transaksyon sa ubang tawo sa OK nga signal, sila gipundok ug usa ka block.
Step 5: Human sa paghugpong kanila, ang block idugang sa ibabaw sa nangaging mga block nga naglangkob sa nangaging mga transaksyon, nga nahimong chain. Kini nga mga block tanan kay mathematically nga na-link sa usag usa aron mapadayon kini nga luwas.
Step 6: Gidawat ni Darna ang duha (2) ka bitcoin nga gipadala ni Pedro.
Step 7: Ang miner nga unang nag-validate sa transaksyon, makadawat sa bitcoin isip bayad. Kini ang imong gitawag nga block reward.
Kining tibuok nga proseso gibase sa usa ka Proof-of-Work o PoW consensus mechanism. Ang PoW usa ka mekanismo sa konsensus nga naghulagway sa computational power ug mga miners sa kuryente nga gikinahanglan sa pag-validate sa mga transaksyon, sama sa gihisgutan sa Step 3. Atong hisgutan ang PoW sa sunod nga kapitulo.
Dinhi atong makita kung sa unsang paagi si Pedro ug Darna nakahimo sa pagbalhin sa bili tali sa usag usa nga wala na kinahanglana ang pagpanghilabot sa ikatulo nga partido — wala nay mga middlemen, dagkong bayronon, taas nga oras sa paghulat, o mga problema sa logistik.
Gawas niini, unsa pa ang ubang mga benepisyo sa usa ka blockchain?
1. Transparent: Ang tanan nga mga transaksyon nga nahitabo sa network gipahibalo. Ang kinahanglan ra nimong buhaton kay pangitaa kini online.
2. Dili mausab: Ang mga transaksyon nga nahitabo sa network gitipigan sa porma sa mga block ug gisiguro sa cryptography. Kini naghimo sa network nga imposible sa pagmaniobra, pag-tamper, o pag-hack.
3. Episyente: Ang blockchain nagpahigayon sa mga transaksyon nga mas episyente samtang nagmintinar sa desentralisasyon, bali sa tradisyonal nga paagi sa pagpadala ug kwarta nga daling mahitabo nga sayop sa tawo, legal nga mga roadblocks, o interbensyon.
4. Desentralisado: Ang blockchain kay walay bisan unsang sentral nga awtoridad o entidad. Adunay walay usa ka punto sa kapakyasan.
Kining tibuok proseso mahitabo kanunay sa Bitcoin network kada adlaw. Kaniadtong 2021, ang Bitcoin ang responsable sa pag-transaksyon sa bilyon-bilyon nga dolyar ug pagkonekta sa tanan nga klase sa mga tawo sa tibuuk kalibutan.
Sa ingon niana, panahon na aron sturyaan ang hashing — ang cryptography nga responsable sa seguridad ug kahusayan sa Bitcoin!
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
